O kifozi kao deformitetu kičme govorimo onda kada konveksitet (odnosno ispupčenost u grudnom delu kičme prema nazad) prelazi fiziološke granice, a to je kifoza od 20 do 35 stepeni. Naime, grudna tj. krivina u torakalnom delu kičme okrenuta unazad u sagitalnoj ravni naziva se fiziološkom ili normalnom kifozom. Veličina ugla kifotične krivine meri se stepenima metodom po Cobbu i to na profilnom RTG snimku u stojećem stavu.

Inače naša kičma ima svoje normalne, fiziološke krivine koje joj omogućavaju 17 puta veće opterećenje. Pri rođenju deteta, cela kičma je ravna ili lagano konkavna prema napred od occipituma do sacruma. Kada dete počne da podiže glavu (3. mesec), razvija se vratna lordoza, a početkom hoda deteta i nagibom karlice razvija se lumbalna lordoza, i torakalna kifoza, pa kičma odraslog čoveka ima fiziološku (normalnu), vratnu lordozu, torakalnu kifozu, lumbalnu lordozu i sakralnu kifozu. Stabilnost ovih sagitalnih krivina kičme određuju koštane, ligamentarne i mišićne strukture, čijim se međusobnim usklađenim delovanjem održavaju fiziološke krivine kičme. Mišići svojim delovanjem mogu privremeno menjati položaj kičme u prostoru, koji je međutim predodređen koštano ligamentarnim strukturama. Pogotovo je normalna grudna krivina predodređena u prvom redu koštano ligamentarnim strukturama. Zato je grudna krivina mnogo rigidnija (tvrđa) od vratne i lumbalne lordoze.

Za biomehaniku grudne kifoze bitno je znati da zadnji elementi podnose tenzione (napetost) sile, dok se prednji elementi nalaze pod kompresijom (pritiskom) i predstavljaju potporni stub grudne kičme. Povećanje torakalne krivine može nastati zbog oštećenja prednjeg nosećeg stuba što su bilo koje promene na telu grudnih pršljenova ili oštećenja zadnjeg suspenzijskog (podržavajućeg) aparata.

Za progresiju grudne kifoze značajna su tri faktora: veličina i trajanje opterećenja kičme (recimo telesna težina), veličina ugla u svakom određenom trenutku, asimetrično opterećenje na ploče rasta deteta, naime pojačanjem kifoze (recimo kod lošeg držanja) povećava se opterećenje prednjeg dela pršljena i dolazi do jačeg rasta zadnjeg dela trupa, što pojaćava kifozu i tako se krug patološkog zbivanja zatvara.

U odnosu na kliničku sliku kifoze mogu biti funkcionalne i strukturalne.

Funkcionalne ili posturalne kifoze ili kifotično (pogureno) držanje, ne pripada pravim strukturalnim deformitetima kičme, radi se o anomaliji držanja tela koja je fleksibilna, labava, i koja se promenom položaja tela ili voljnom kontrakcijom mišića može korigovati. Deca sa kifotičnim držanjem imaju obično umereno naglašenu torakalnu kifozu i pojačanu lumbalnu lordozu. Kod devojčica su ove deformacije češće posebno u pubertetu kada se razvijaju grudi. Loše držanje se tokom rasta često spontano ili uz korektivne vežbe koriguje. Međutim jedan deo se u pubertetu strukturalizuje i ostaje fiksiran na kraju rasta. Kod ovih osoba ramena su povijena napred, nalazimo protruziju glave, simetričan paravertebralni gibozitet u grudnom delu, naglašenu lumbalnu lordozu. Sa kifozom nastaje smanjena pokretljivost malih zglobova kičme uz pojavu bola kod izvođenja pokreta. Javlja se zamor kod dužeg sedenja i stajanja. Inače tegobe se javljaju obično u onom životnom periodu, koji od ovih osoba traži veće opterećenje, recimo studije ili početak rada.

Kod pacijenata sa tegobama, nakon objektivnog pregleda, uvida u RTG snimke i po potrebi laboratorije, pacijent se uključuje u fizikalni tretman. Kiropraktikom se radi deliberacija intervertebralnih zglobova, akupresurom smanjuje spazam muskulature; zatim korisne efekte daje intermitentna trakcija koja separira pršljenska tela, deluje relaksantno na ligamente i mišiće uz korišćenje fizikalnih procedura zavisno od kliničkog nalaza. Mehano procedure, kiropraktika i intermitentna trakcija su ovde terapija izbora i način da se “popravi“ narušena biomehanika. Nakon ove korekcije neophodno je ojačati mišiće (ekstenzore kičme) i održati postignuto stanje.

Bol u ramenom zglobu ili periarthritis humero scapularis, je sindrom u kome je osnovni klinički znak bol u predelu ramena izazvan oboljenjem struktura oko zgloba, uz delimično ili potpuno ograničenje pokreta. Upravo zato što se radi o promenama na vanzglobnim strukturama – burzama, mišićima, tetivama, njihovim insercijama, kapsuli, ovo oboljenje spada u vanzglobni ili okolozglobni reumatizam. Oboljenje ima lokalni karakter sa izraženim degenerativnim promenama i inflamatornim reakcijama vezivnog tkiva u raznim vanzglobnim strukturama.

Uzroci nisu potpuno jasni, ali je najverovatnije posredi reakcija različitih komponenti vezivnog tkiva na razne nadražaje i oštećenja spoljne i unutrašnje prirode uz mnogobrojne provokativne faktore. Najčešće su to trauma (povreda), mikrotrauma, preopterećenost, psihička i emotivna napetost, uticaj vremenskih prilika, vlaga, hladnoća, statički poremećaj…

U svakodnevnoj praksi periartritis huleroscapularni predstavlja najčešće oboljenje ramenog  pojasa, bolno rame. Uzrok tako česte pojave sigurno treba tražiti u anatomskoj građi i funkciji ramenog zgloba koji je najpokretljiviji zglob ljudskog tela. Tako veliku pokretljivost omogućava mu labava zglobna čaura, a zaštitu i potporu daju prvenstveno mišići i ligamenti a ne koštane strukture. U pokretu ramenog zgloba učestvuju i ključno naplećni zglob, grudno ključni zglob, kao i lopatica svojim klizanjem preko torakalnog zida. Okolni mišići ga u vidu manžetne, kugle, okružuju sa svih strana i svojom kontrakcijom regulišu njegove pokrete. Ovi mišići stvaraju složene sisteme pomoću kojih se vrše  mnogobrojni precizni, odmereni i snažni pokreti ruke, a to je zglob kojim se i najviše služimo u svakodnevnom životu za obavljanje najvećeg broja radnji – uzimanje hrane, oblačenje, pisanje, česljanje… U smislu pokreta kineziološki segment ramena sastoji se od ramenog zgloba i ramenog pojasa. Za funkciju ramenog zgloba, neophodna je funkcija vratnog i grudnog dela kičme, jer ugroženost jedne ili druge zone može dovesti do blokade u samim mišićima, zglobovima i ligamentima. U rameno područje mogu se preneti bolovi iz vratne i grudne kičme.

Inače najčešći uzrok nastanka periartrita ramena vezan je za entezopatiju m. supraspinatusa koji se anatomski povlači kroz uzani prostor a gornji svod čini koštani nastavak akromion i snažna akromioklavikularna veza. Pri pokretima abdukcije (odručenja), i elevacije ramena, ova tetiva je stalno izložena mikrotraumama koje  mogu dovesti do njenog oštećenja. Bol je ovde izazvan kretanjem inflamatorno izmenjene tetive m. supraspinatusa ispod akromiona. Pri abdukciji, odručenju, ruke iznad 80 stepeni, javlja se bol, pozitivan znak za bolno rame, bolno podizanje ruke ili bolni luk, što ima dijagnostički značaj. Proces može zahvatiti subdeltoidnu burzu uslovljavajući razvoj kliničke slike burzita, akutno bolno rame, a nastaje prenošenjem zapaljenja tetive na burzu. Bol u ramenu je jak, zrači prema vratu i dole prema laktu. Pojačava se pri pokretu, a naročito je izražen noću. U ovom stadijumu je je veoma važno bolesnika osloboditi bola, jer ako bol i imobilizacija duže traju mogu dovesti do algodistrofije ramena.

Do bolnog ramena može doveti i zapaljenje kapsule ramenog zgloba koja je labava, i kod zapaljenja kapsule dolazi do formiranja velikog broja fibroznih traka koje dovode do fibrozne ankiloze zgloba. Zaleđeno rame je posledica adhezivnog kapsulita koji nastaje kao posledica nepotpunog ili neadekvatnog lečenja bolnog ramena.

Pri pregledu ramenog zgloba kod bolnog ramena, pored funkcionalnog ispitivanja neophodno je uraditi i pregled vratnog  i grudnog dela kičme. Naime protruzija ili prolaps diskusa vratnoga dela kičme može dati bolove koji se preko ramena šire duž ruke uz bol i na dodir u predelu deltoideusa – ramena- kod korena C5, ili preko ramena unutrašnje strane lopatice i duž ruke kod pritiska na koren C6. Inače, uloga mišića ramenog pojasa je da održava položaj zglobova ramena, koji sa rukama predstavlja “ viseći sistem”, koji kao oslonac koristi pršljenove donje polovine vrata. Ovi mišići kod prinudnih položaja, trpe konstantno opterećenje. U početku se u zahvaćenoj regiji može javiti samo osećaj zategnutosti i bola i tu uvek treba reagovati pravovremeno. Kompletan fizijatrijski pregled je ovde veoma važan, jer pozitivni abdukcioni fenomen, bol naročito pri abdukciji iznad 80-120 stepeni upućuje na afekciju m. supraspinatusa, a ovog bolnog luka, uz drugu pridruženu simptomatologiju, nalaza nema kod hernijacije diskusa. Terapijski ovde treba kroz kiropraktiku i akupresuru prvo delovati  na vratnu i grudnu kičmu-zona između lopatica, a kroz akupresuru i mobilizaciju na rameni zglob i mišiće ramenog pojasa.

Inače i RTG nalaz kod bolnog ramena je uglavnom normalan, mada se nekada mogu videti kalcifikati u blizini burzi, ili insercije tetiva, i uglavnom kod bolnog ramena RTG služi da bi se isključila druga oboljenja. Dok kod hernijacije diskusa i na samom RTG snimku možemo imati sumnju koju će dokazati ili isključiti NMR. Laboratorijske analize su uredne.

Fizikalne procedure kod bolnog ramena obuhvataju sve one koje deluju protiv bola i upale pa što pre uz ergonomske savete “udaljiti podlakticu od grudnog koša”. Zatim uključiti kinezi terapiju u početku u smislu pendularnih vežbi, a zatim vežbe za  povećanje obima pokreta u ramenom zglobu.

Spondiloza je uobičajen naziv za degenerativne promene kičme. Inače, to je u stvari rentgenoloski nalaz, i predstavlja stvaranje koštanih izdanaka, osteofita koje na RTG snimku možemo jasno uočiti. Da bi došlo do stvaranja koštanih izdanaka moraju se odigrati veoma složeni procesi degeneracije, pa upravo zato ima mišljenja da se radi o stereotipu dijagnoze koja se odnosi na degenerativni reumatizam. Spondiloza se kao rentgenoloski nalaz može naći na bilo kom delu naše kičme i najgrublje rečeno ove su promene uzrokovane starenjem i mikrotraumama, mada sam RTG nalaz ne znači, oboljenje, bolest. Nađeno je recimo kod bola u vratu, da se u gotovo 90 % najčešći uzrok tegoba vezuje za degenerativne promene.

Kada pričamo o degenerativnim promenama vratnog dela kičme, pa i o spondilozi, napomenimo samo da se vratna kičma kako anatomski (po svom sklopu, arhitektonici), tako i svojoj dinamici, pokretljivošću, razlikuje od ostalih delova naše kičme. Vratna kičma je najpokretljiviji deo naše kičme, i skup je 35 zglobova koji svojim sadejstvom omogućavaju njenu izuzetnu pokretljivost. Pokretni vratni segment čini 5 zglobova, dva apofizarna, dva unkovertebralna i diskus. Primarne degenerativne promene obično su i najčešće na processus uncinatusima, gde dolazi do stvaranja pukotina u koje se može umetnuti jos intaktan, degenertivno neizmenjen diskus. Inače, diskus kao tkivo brzo stari, događaju se biohemijske promene koje prate degenerativne promene diskusa, diskus gubi tečnost, menja svoju visinu i na taj način dolazi do stvaranja uslova za promenu dejstva mehaničkih sila koje dovode do mikrotraumatskih poremećaja i destabilizacije dinamičkog vratnog segmenta. Kao reakcija na ove promene, suženje intervertebralnog prostora, na ivicama pršljenskih tela nastaje reaktivni hipertrofični proces sa stvaranjem koštanih izdanaka osteofita. Ovi koštani izdanci mogu biti lokalizovani na zadnjim ili bočnim stranama pršljenova, dok prednji osteofiti obično nastaju kao posledica degenerativnih promena na prednjem longitudinalnom (uzdužnom) ligamentu. Ovakva promena segmenta opterećuje i intervertebralne i unkovertebralne zglobiće, kao i promene na ligamentarnom aparatu koje takođe utiču na nestabilnost segmenta. Konstatovano je da degenerativne promene diskusa nisu viđene kao izolovan proces, već kao proces koji zahvata sve strukture, a u vratnom delu kičme to su najčešće diskusi između V-og I VII-og (C5C6), i VI I VII (C6C7) vratnog pršljena. Kod osoba sa ovako izmenjenim koštanozglobnim strukturama vratne kičme, do pojave tegoba i bolova može dovesti i najmanja trauma, naročito distorzionog tipa, recimo, nagli pokret glave, nepravilan položaj vrata u toku sna, ili u toku nekih radnih aktivnosti (kod vozača, daktilografa, rada na kompjuteru…) koje dovode do mikrosubluksacija u sitnim zglobovima. Inače loš položaj glave u sklopu lošeg držanja u celini ubrzava razvoj degenerativnih promena. Kao provokativni faktori koji doprinose pojavi bola u vratnom delu kičme mogu biti, recimo izlaganje promaji (rashlađivanje), hladnoća kao fizički factkor, zatim prinudni položaju pri radu kao mehaničko-statička optrećenja mekih i koštanih tkiva vrata.

Vratna spondiloza može dovesti do bolova koji se iz vratnog dela kičme šire prema ramenom pojasu. Nekada se bolovi mogu širiti prema glavi do čeonog dela. Bolovi se pojačavaju pri pokretima i u toku noći. Postoje povremeni akutni napadi i ukočenja. Otežana je i bolna laterofleksija i rotacija, a pokreti su nekad praćeni krepitacijama, krckanjem. Na RTG snimku nalazimo degenerativne promene (spondilozu). Zatim, ako dođe do stvaranja koštanih izdanaka na processus uncinatusu mogu se javiti bolovi koji se iz vratnog dela kičme šire prema ruci i daju simptomatologiju koja liči na diskus herniu. Da bi ovi koštani izdanci bili dovoljne veličine i doveli do ove simptomatologije potrebno je vreme, i one svoju veličinu dostižu obično posle 50-te godine zivota.

Degenerativne promene lumbalnog dela kičme takođe počinju promenama diskusa, kvalitativnih ili kvantitativnih. Promene normalnog tkiva diska kod većine ljudi nastaju već pre 30-te godine, a da oni pri tom nemaju nikakve subjektivne smetnje. Znači, svaka promena diskusa ne znači automatski i bolest, ali svakako u sebi sadrži morbogeni potencijal. Starenje diskusa gotovo je fiziološko, starošću uslovljeno popustanje tkiva diskusa i na RTG –u se ove promene ne mogu videti, a ove promene zovemo intervertebralnom hondrosom. Napredovanjem degenerativnog procesa dolazi do osteochondrose sa drobljenjem tkiva i približavanjem trupova susednih pršljenova. Degenerativne promene diskusa dovode do promene oblika i promene funkcije tog segmenta. Ako je ta degeneracija simetrična, rezultira laganom kifozom, a ako je asimetrična stvaranjem lokalne skolioze sa torzijom (uvrtanjem) ili bez nje. Znatno suženje interkorporalnog prostora, može dovesti do tolikog približavanja trupova pršljenova, da se oni na trupovima taru i na tim mestima nastaju koštane apozicije, spondilofiti. Suženje interkorporalnog prostora smanjuje pritisak u longitudinalnom ligament, pa segment moze postati labav i pokazivati znake patološke pokretljivosti i nekada dovesti do “klizanja” ili listeze pršljena.

Međutim sa kliničkog gledišta, neophodno je rešiti pitanje, da li je postojeći nalaz na kičmi (dakle RTG promene), mogao usloviti prisutne simptome. Jer stvorene degenerativne promene, instabilitet u početnom stadijumu može biti kompenzovan aktivnošću mišica. Zato su kiropraktika i trakcija apsolutne terapije izbora, naravno ispavno dozirane. Kiropraktika kroz slabiji intezitet pokreće degenerativno izmenjene segmente, kada zahvati kiropraktike polako savlađuju ograničenja pokreta. Trakcija isteže i rasterećuje diskuse, zglobne veze i mišiće, takođe olakšavajući vraćanje neophodnog pokreta, istovremeno olakšavajući pristup kiropraktici.

Koksartroza je degenerativno stanje zgloba kuka. Artroze su, inače degenerativna oboljenja zglobova, bolest koja sporo napreduje a njena glavna klinička obeležja su bolovi vezani za upotrebu zgloba, ukočenost zglobova pri prvim pokretima nakon mirovanja i smanjenje obima pokreta zglobova.

Kuk je jedan od najvećih i najstabilnijih zglobova tela. On je centralni zglob koji spaja trup sa donjim ektremitetima. Po svojim morfološkim karakteristikama pokretan je u svim smerovima, pa iako veoma pokretljiv, pri hodu je njegova pokretljivost relativno prosta. Da bi svoju funkciju statike i dinamike održao potrebna je kongruentnost zglobnih površina (dobar kontakt, dodirivanje, što podrazumeva dobar anatomski odnos koštanih segmenata krova acetabuluma i pravca vrata butne kosti). Ako nema kongruentnosti zglobnih površina dolazi do promene biomehanike i uslova za razvoj i pojavu osteoartroze. Inače, uzrok nastanka degenerativnih promena pa i artroze zgloba kuka nije do kraja rasvetljen. Artroza zgloba kuka je ujedno i najviše proučavana artroza i iz mnogo razloga zauzima posebno mesto.

Koksartroza je relativno česta i po nekim statistikama prisutna kod oko 4% odrasle populacije srednje i starije dobi. Može se javiti kao primarna koja nastaje na nepromenjenom zglobu kuka i sekundarna koja nastaje kao posledica poremećenih biomehaničkih procesa kod recimo urođenog iščašenja zgloba kuka, Pertesove bolesti, nakon preloma butne kosti (kod loše sraslih preloma itd.).

Sva dosadašnja znanja ukazuju na dva glavna načina nastanka artroze a najčešći je pojačano ili nepravilno mehaničko opterećenje zgloba. Mehaničke sile oštećuju normalnu hrskavicu u toku pojačanog mehaničkog pritiska ili nepravilno raspoređenog pritiska koncentrisanog na deo površine zgloba.

Najvažnije je raspoznati koksartrozu u najranijem stadijumu i uvek se truditi i insistirati na raspoznavanju prelaza preartrotičnog u rani stadijum artroze. Koksartroza inače počinje veoma atipičnom simptomatologijom, pa neki autori smatraju da koksartroza i nema početak. Prvi znaci mogu biti umor i popuštanje snage noge kao i veoma diskretni bolovi koji se javljaju pri dužem opterećenju i hodu. Takvi bolovi se nakon opterećenja vrlo brzo smiruju. Nekada to mogu biti tegobe nakon jutarnjeg ustajanja, pri prvim pokretima, u toku stajanja, hoda i za vreme fizičkog rada. Bolovi su lokalizovani u preponi, ali i u sedalnoj (glutealnoj) regiji a mogu se širiti duz nadkolenice ili biti lokalizovani u kolenu. Ako su bolovi lokalizovani u kolenu najčešće se manifestuju bolovima u medijalnom, unutrašnjem kondilu femura (unatrašnja strana kolena). Lokalizacija bola se može menjati, nekada su bolovi prisutni samo pri hodu po neravnom terenu, hodu uz stepenice ili pri dužem stajanju na jednom mestu. Vremenom tegobe su češće i jače. U ranoj fazi klinički se zapaža samo laka ograničenost pokretljivosti u kuku. Na RTG snimku se može naći lako suženje zglobne pukotine. U drugom stadijumu koksartroze tipična je bol u početku opterećenja nakon mirovanj, bol pri opterećenju je stalna, javljaju se bolovi pri pokretima u zglobu, nekada čak bol i u mirovanju kao i noćna bol. U ovom stadijumu može se javiti šepanje i može doći do fleksionog položaja kolena (savijanje), fleksija kuka može biti očuvana, ali je rotacija smanjena. Razvija se fleksiona kontraktura, stvarno ili prividno skracenje noge. Hod je sve usporeniji, noga je kraca a gornji deo kičme se spušta. Bolesnicima je teško da sede na niskoj stolici, javljaju se teškoce pri obuvanju cipela. Noga je prividno skraćena, a skraćenje se kompenzuje povećanjem lumbalne lordoze, isturanjem karlice put napred. Bolesnicima je otezan i čitav niz pokreta potrebnih u svakodnevnim aktivnostima, jer bol koji se javlja pri pokretu u oštecenom zglobu izaziva protektivni (zaštitni) spazam mišica, pa bolesnik voljno imobiliše bolni zglob. Treći ili konačni stadijum karakterišu stalni bolovi i velika ograničenost pokreta u zglobu kuka i izrazite RTG promene. Ograničen pokret (kontraktura) u zglobu liči na ankilozu (ukočenje zgloba), mada prave ankiloze zgloba kod koksartroze nema.

Zbog ovako narušene biomehanike, spuštanja karlice, „skracenja noge“, (u oko polovine pacijenata kao teška komplikacija) javlja se obostrana koksartroza.Po pravilu ne javlja se istovremeno u oba zgloba kuka, već u različitim vremenskim intervalima.

Danas u praksi veliki broj pacijenata sa jednostranom ili obostranom koksartrozom ima bolove i promene i u lumbalnom delu kicme, i to sa simtomatologijom viših segmenata L2,3,4 –rentgenološki.

S obzirom na anatomsku i funkcionalnu povezanost ovih zona, ne smemo ih nikada izdvajati ni u dijagnostici a ni terapijski. Kod odredjivanja terapije uvek treba pokriti obe zone, jer su obe, posebno lumbalni deo, funkcionalno bitne. Kod ovih pacijenta nema zapravo pravih parametara kojima bi utvrdili koja je promena primarno nastala.

Danas ne postoji lečenje koje moze da izmeni, zaustavi ili preokrene procese koji su osnova za nastajanje degenerativnih promena zglobova. Opsezna proučavanja suštine nastajnaja i razvoja artroze, bude nadu u razvoj specifičnog lečenja koje će zaustaviti i popraviti degenarativna oštećenja. Do tada nam ostaje niz mera i postupaka kojima možemo da smanjimo tegobe obolelog, popravimo funkciju zgloba i poboljšamo kvalitet života. Fizikalna terapija ima za cilj da smanji bol, ukočenost zgloba, spazam mišića, kao i jačanje mišića i okolozglobnih tkiva radi „učvršćivanja „ zgloba. Pored fizikalnih procedura (terapija laserom, laseropunktura, magnetoterapija, interferentne struje…) važnu ulogu ima rasterećenje kičme intermitentnom trakcijom koja će rasterećenjem lumbalnog dela kičme „rasteretiti“ i zglob kuka. Pored intermitentne trakcije u terapiji obe zone (lumbalnog dela kičme, karlice, kuka), važnu ulogu ima kiropraksa, manuelna mobilizacija mekog tkiva lumbalne regije, deblokada apofizarnih zglobova, akupresura…

Razna pomagala, štap, ulošci u cipelama… mogu značajno olakšati kretanje i smanjiti rizik povreda, popraviti biomehaniku i usporiti dalje napredovanje artroze.

Malo je osoba koje tokom čitavog života nisu osetile glavobolju. Najčešće je to redak i prolazan simptom koji ne zaslužuje pažnju. Međutim svaka peta osoba ima dovoljno česte i stalne glavobolje koje zahtevaju dijagnostiku i lečenje. Primarni uzrok glavobolje često je “izvan glave”, pa je upravo zato ovaj simptom značajan za sve lekare, pa veoma često zahteva i uključuje veliki broj dijagnostičara – neurologa, oftalmologa, ORL-oga, internistu…

Međutim pored mnogobrojnih uzroka do glavobolje mogu dovesti i promene u vratnom delu kičme. Potiljačne glavobolje u sklopu vratnog bolnog sindroma danas su prisutne češće, kao i bolovi u vratu, upravo zbog poslova koji su danas sve vezaniji za prinudno držanje glave pri radu. A preduslov za normalnu funkciju svakog dela kičme, pa i vratnog je anatomski integritet njegovih sastavnih delova. Ako se iz bilo kog razloga poremete ti normalni anatomski odnosi u jednom segmentu, dolazi neminovno do povrede, oštećenja njegove funkcije.

Do glavobolje mogu dovesti promene u području mišića i fibroznih struktura glave i ove glavobolje nazivamo tenzionim glavoboljama. Mišićna tenzija se javlja kod dužeg držanja glave u prinudnom položaju, usled hroničnog umora itd… Mišićna tenzija znači pojačanu i produženu napetost mišića glave koja uzrokuje tupu, difuznu bol, težinu glave i umor.

Degenerativne promene vratnog dela kičme mogu dovesti do glavobolja različitog karaktera i intenziteta. Inače, inervaciono područje potiljka čine korenovi C1,C2 i C3 koji daju veliki mali occipitalni nerv, od kojih veliki occipitalni nerv oživčava potiljak sve do temena, a koža je osetljiva na sve vrste nadražaja. Upravo neuralgija korena C2 u vidu neprijatnog pulsirajućeg bola u potiljačnoj regiji obično je izazvana poremećajem lateralnog-spoljašnjeg-atlanto occipitalnog zgloba. Međutim i kompresija, pritisak occipitalnih nerava može dati bolove u potiljku i tada je bolna subokcipitalna tačka.

Do potiljačne glavobolje može dovesti i izmeštanje prvog vratnog pršljena – atlasa. Ovaj pršljen obavija produženu moždinu u kojoj su centri za budnost, motivaciju, koncentraciju, raspoloženje. Do samo milimetarskog pomeranja prvog vratnog pršljena može dovesti trauma, mikrotrauma ali i nepravilno držanje tela, recimo poguren stav sa stalno spuštenom glavom. Kao odbrana organizma, da bi se zaštitila produžena moždina, okolni mišići se grče, skraćuju. Grč, spazam pojačava bol, bol pojačava spazam i stvara se cirkulus viciozus “začarani krug”. Nekada prvi vratni pršljen iz svog prirodnog ležišta mogu povremeno izmestiti mišići koji su osim na pokret osetljivi i na snažne emocije i stres. Rezulat toga je osim potiljačne glavobolje, smanjena pokretljivost (ukočenost vrata) osećaj tezine u glavi, pad koncentracije.

Inače, kada pričamo o potiljačnim glavoboljama u okviru vratnog bolnog sindroma, sinonimi cervico caephalea sy ili cervikogenih glavobolja su atipična zadnja migrena, cervikogena migrena, sy arterije vertebralis. Upravo ovako različita terminologija proizilazi iz različitog shvatanja etiologije, uzroka i patogeneze tih tegoba koje nekada imaju neuralgični, a nekada mialgični karakter.

Sam naziv cervico caephalea sy upućuje na to da uzrok simptomatologije toga stanja ili sindroma nalazi u vratnoj kičmi, ali učestvuju i okolne structure, mišići, venski splet, simpaticus, arterije. Ne sme se zaboraviti ni plexus venosus internus kome se do sada poklanjalo malo pažnje. On u fazi zastoja može zauzeti veći prostor, a ako se ovo odigrava u foramina intervertebralia, može suženje otvora zbog degenerativnih promena vratnog dela kičme dovesti do venskog zastoja u kičmenom kanalu i do pojave subjektivnih tegoba. Ovo je potkrepljeno nestankom simptoma nakon istezanja vratne kičme.

Cervikogena glavobolja vezana je uz određen položaj glave i svoju jačinu menja promenom položaja, pokreti u vratnom delu kičme su obično ograničeni, a mišići vrata u grču, spazmu.

Terapija potiljačne glavobolje u sklopu vratnog bolnog sindroma, podrazumeva mehano procedure, kiropraktiku, intermitentnu trakciju uz fizikalne procedure koje deluju prevashodno analgetski (laseropunktura, Tens…). Kiropraktika deluje direktno na sve manje ili više pomerene zglobove. Ponajviše pažnje se u poslednje vreme posvećuje ATLASU-prvom vratnom pršljenu koji jeste odgovoran za veći deo simptoma, ali ne ni slučajno isključivo. Većina simptoma glavobolje se mogu vrlo brzo povući posle nekada i samo jedne intervencije.

Vrtoglavica je glavni simptom poremećene ravnoteže i uvek je treba shvatiti kao upozorenje, da je iz nekog razloga izgubljena kontrola nad stvarnim osećajem položaja, kretanja i orjentacije u prostoru.

Sistem za održavanje ravnoteže kod čoveka je veoma složen. U održavanju ravnoteže učestvuju veoma složeni mehanizmi koji primaju i usklađuju informacije iz različitih senzornih organa. Organ za sluh i ravnotežu je unutrašnje uho, i VIII kranijalni, moždani nerv n. vestibulocochlearis od kojih n. cocchlearis, sprovodi živčane nadražaje, a n. vestibularis nadražaje, statike (držanja) i dinamike (pokretanje) glave. U održavanju ravnoteže učestvuje i oko (vid), lokomotorni aparat, mišići, CNS. Sve dobijene informacije iz ovih različitih senzora prima naš mozak, i ukoliko se one razlikuju od onih na koje smo navikli, javlja se vrtoglavica, poremećena ravnoteža. Vrtoglavica nije bolest već simptom koji ukazuje na poremećaj u ovom složenom sistemu koji treba istražiti, simptom za koji pacijenti kažu da je neprijatniji od simptoma bola i izaziva vrlo izraženi strah.

Organ za sluh i ravnotežu, unutrašnje uho, sastoji se iz tri semicirkularna, polukružna kanalića, postavljena u tri ravni prostora, tu su zatim mešinica utriculus, i kesica/saculus. Tu su receptori čula ravnoteže, gde se nalaze ćelije sposobne da reaguju na promene položaja i različite pokrete glave. Stimulusi se zatim prenose vlaknima vestibularnog nerva, i završavaju u vestibularnim jedrima. Preko traktus longiduninalis medialisa, glavnog asocijativnog puta moždanog stable, ova su jedra povezana sa okulogirima, pokretačima očne jabicice i mišićima vrata, tako da svaki put kada glavu okrenemo u stranu oči i dalje mogu fiksirati određene predmete. U održavanju ravnoteže učestvuje i mali mozak jer deo vlakana iz vestibularnog nerva odlazi u flokulonodularni deo malog mozga. Za održavanje ravnoteže veoma su bitne i vidne informacije koje u koordinaciji sa okulomotornim mehanizmima (okulogiri /pokretači očnih jabučica), daju informacije o pokretu tela i njegove okoline. O položaju glave u odnosu na telo informacije odašilju proprioceptori iz zglobova vrata. Tu su zatim proprioceptivni i eksteroceptivni impulse iz zglobova, mišića i kože koji stižu do CNS i na temelju ovih informacija se ostvaruje voljna i refleksna aktivnost.

Kao simptom, vrtoglavica se može izazvati i kod zdravih ljudi, recimo, okretanje na vrtešci. Najčešća je kod oboljenja koja mogu oštetiti ili iritirati unutrašnje uho, može biti posledica virusnih oboljenja gornjih disajnih puteva, ukoliko dođe do upale labirinta. Zatim može se javiti nakon povreda ili infekcija srednjeg uha. Nagli napad vrtoglavice prati Menierovu bolest. Ne tako retko uzrok vrtoglavice mogu biti stvoreni otoliti, spontano ili nakon povrede, gde se najčešće pri ustajanju iz postelje, zatim okretanjem glave na desnu ili levu stranu, zavisno od toga gde se otolit nalazi javlja vrtoglavica trajanja do 60 sekundi. To je benigni, paroksizmalni, pozicioni vertigo /BPPW. Dijagnostikuje se Halpajkovim manevrom, a terapija je oslobađanje otolita iz kupole polukružnog kanalića.

Vrtoglavica se kao simptom može javiti i kao posledica promena u vratnom delu kičme. Nastanak ovih vrtoglavica povezan je sa draženjem, iritacijom vratnog simpatikusa, jer je eksperimentalno nađeno da se vrtoglavica može izazvati ako se anestetikom blokiraju dorzalni korenovi simpatičkih cervikalnih vlakana koja obavijaju vertebralne arterije koje prolaze kroz poprečne nastavke prvih 6 vratnih pršljenova. Uzrok leži u pretežno degenerativnim a ređe traumatskim promenama kičme. Opisao ga je prvi Bare 1926. g., smatrajući da su vrtoglavice i smetnje sluha uzrokovane iritacijom zadnjeg dela vratnog simpatikusa. Degenerativne promene intervertebralnog diskusa smanjuju visinu interkorporalnog prostora, približavaju procesus uncinatuse, sužavaju postepeno intervertebralni foramen, gde se zbog anatomski bliskih kontakata može dražiti vratni simpatikus. Objektivni nalaz je obično oskudan nasuprot bogatoj simptomatologiji. Osećaj poremećene ravnoteže je češće kontinuiran sa povremenim pogoršanjima. Osećaj nestabilnosti pojačava naglo okretanje glave, pogled u plafon, u pod. Javlja se u prinudnim položajima, kačenja zavesa, zabačena glava kod pranja kose. Pored vrtoglavice može se javiti trnjenje lica, zujanje u ušima a nekada može biti praćena nagonom na povraćanje. Kod starijih osoba i same arterije vertebrales mogu više ili manje biti zahvaćene arteriosklerotskim promenama, što može dovesti do poremećene cirkulacije u vertebro bazilarnom slivu- VB insuficijencije, gde pored vrtoglavice može biti prisutna i glavobolja, prolazna gluvoća, nestabilnost pri kretanju. Do vrtoglavica mogu dovesti i milimetarska pomeranja faset zglobića, koje pritom šalji “pogrešne informacije mozgu“ da se telo kreće, a ono ustvari miruje. Kod svih ovih pacijenata pored ove simptomatologije, možemo ali ne moramo imati i tegobe i bolove u vratnom delu kičme. Dijagnoza se postavlja osim pregledom, RTG snimkom pp i Doplerom krvnih sudova glave i vrata.

Terapija ovih stanja, posebno vrtoglavice kao simptoma veoma neprijatnog, za pacijenta obično neprijatnijeg od bola, je pored fizikalnih, korišćenje mehano procedura. Ovde je kiropraktika terapija izbora. Naime delujući na intervertebralne zglobove, radeći anatomsku korekciju; korišćenjem zatim intermitetntne trakcije delujući na separaciju pršljenova, samim tim i na interkorporalni prostor, suženi intervertebralni foramen i smanjiti nadražaj na krvne i nervne strkture, pa se uz vraćanje normalne pokretljivosti vratne kičme povlače svi neprijatni simptomi, gubi se onaj parališući osećaj straha pa se posle jedne ili par intervencija osobe sa ovim tegobama vraćaju normalnim svakodnevnim aktivnostima.

Uz prekomjerne opterećenja kralježnice koji uzrokuje razvoj civilizacije, bol u leđima je sve veći problem s kojim se suočavamo svaki dan sve liječnike, ali većina stručnjaka ortopedije, neurologije, reumtologije, fizioterapiju. Prema nekim statistikama, bol u leđima pogađa osam od deset ljudi. U Srbiji, postotak podacima iz 2009. godine bio je da je trećina ispitanika u dobi od 15-69 godina imala više ili manje nelagode u vrijeme testa. Bol u leđima može pojaviti kod mladih ili starih ljudi svih zanimanja. Ipak su ranjive osobe koje podižu i prijenos velikih opterećenja, ljudi koji obavljaju svoj posao u fiksnom položaju / stomatologa, kirurga, konobara, kuhara, frizera, glazbenika … prijeti onda i vozači motornih vozila, posebno teških kamiona, koji je u stalnoj napetosti, iza kontrola. Veliki broj ljudi koji rade uglavnom sjedi na računalu ili stroju, a neki „ostatak” satima pred televizorom ili sisati, željezo, pripremanje hrane za zimu … Povratak je stalno u istom prisilne povijen poziciju, ali zbog loše držanje mišići postaju napeti i tu je bol. Osim toga, često rezultira poremećajima u trajanju (deformacija) kralježnice. Pritisak je, dakle, sve više prebacuje na kralješcima i diskusije, ali može postati toliko velika da je vlaknasti prsten veznih pločica pukne i javljaju hernije. Međutim, čak i ljudi koji ne sjede, a na poslu pomoću uzastopnih identičnih pokreta, koristeći iste mišiće ili su stalno u istom fiksnom položaju nisu pošteđeni tih problema. U isto vrijeme, zbog pogrešnih prehrambenih navika, unatoč dijetama, vježbama, sve više i više ljudi s njihalo tjelesne težine, što preopterećenja kralježnice, prije svega njezin lumbalnom (krsnom) dijelu. Snažno mišićave steznik torzo je amortizer oko 30% opterećenja (nedostaje obično činjenicu da su trbušni mišići su najvažniji nositelji mehaničke funkcije kralježnice), međutim, dugo sjedenje, neaktivnost slabi kao mišićni steznik trupa i mišiće kralježnice koji imaju nemjerljiv mogućnosti da, ako je potrebno, izraziti. Kralježnicu mišići omogućuju širok pokrete kao što su savijanje, istezanje, uvijanje oko osovine, te podizanje pokrete u cjelini svi aktivni. Čovjek ni ne hodaju samo pomoću svoje noge, ali on hoda angažiranjem mišiće leđa. Samo nezdravi način života suvremenog čovjeka i produljenje očekivanog trajanja života pridonijeli povećanju broja pacijenata s boli u stražnjicu. Pri određivanju bol u leđima obično uključeni tim stručnjaka i svih onih koji su povezani istraživanje anatom, ortopeda, neurologa, fizijatara, neurokirurga, radiologiju pokazala da je u većine bolesnika (preko 90%), bol u križima posljedica degenerativnih promjena, prije svega u intervertebralnog diska , Bol leđa može pojaviti u osoba s mobilnošću, sjedeći, ležeći, međutim, i sa svakim potezom. Bol u donjem dijelu leđa može biti uzrokovan „bezazlenog” događaja; naglog kočenja automobila, nakon sportskog napora, čak i za jednostavne zadatke, kao što su brushing zubi iznad umivaonika, nagnut nad daska za peglanje sa glačanje, jednom i reflekse kao što su kihanje i kašalj. Dakle, u razgovoru s pacijentom, anamneze važan način korisnik opisuje pojavu simptoma, dakle, jesu li simptomi više u mirovanju ili u pokretu, da je ovaj noćni bol, da li je bol u donjem dijelu leđa nakon što je i distribucija boli. Jer osim degenerativnih promjena kralježnice (i nakon 40-godina starosti gotovo svaka osoba ima promjene intervertebralnog diska, ali je šteta ne može biti popraćena boli, ograničenog kretanja ili smanjenja radne sposobnosti), drugi mogući uzroci mogu biti, i sindrom pretjeranog, ozljeda i oštećenja, upalne bolesti, poremećaja u razvoju, a ponekad i bol u lumbalnom dijelu kralježnice može pojaviti kao rezultat patologije (bolesti) u drugim organima.

Uzrok bolova u leđima, prije svega bol u stražnjici može biti loše držanje, a postoje dva osnovna uvjeta posebno visoka među mladima – loše držanje i deformacije kralježnice u kojoj je već promijenio oblici kralješka. Loše držanje ne mora biti konačna nepravilnosti, dok je na kralježnica ne mijenja, i dok je još može ukloniti aktivnu snagu mišića i korektivne vježbe. Loše držanje obično popraćena umora i blage izražena bol u leđima, mišićima i bokova, znak ublažavanja mišiće leđa, pa govorimo o slabostima (neuspjeh) kralježnice. To je razlog zašto se već kod djece treba razvijati način pravilno držanje, ispravan način stojeći, sjedeći, ležeći (na čvrstu ravnu krevet).

Dok bol u lumbalnom dijelu kralježnice može uzrokovati poremećaje u prošlosti (stražnje) i stražnji vanjski (stražnji bočni) dio razgovora u obliku otoka, ali ne i stvarna kompresije (pritiska) na okolno tkivo. To su u stvari početne degenerativne promjene intervertebralnog diska, njegova degeneracija zovemo hondrozom. To je gotovo dob uvjetovana ublažavanje kvaliteta govora u kojem je gubitak tekućine, uglavnom u mekom dijelu (jezgra pulpozusu). Ove promjene u početku X-zrake se ne može vidjeti, a samo u naprednim stadijima može vidjeti radiološka sužen veznih mjesta. Ova promjena može dati bolova u leđima koji se širi na stražnjici i dio zgloba kuka, obično obje strane. Kao reakcija na bol se javlja grč (spazam) mišiće, fiziološka lordoza je ispravljen, ograničena i bolna mobilnost naprijed. Testovi koji bi upućivali pritisak na živac su negativni. Epizoda od tih problema je velika većina ljudi barem jednom u životu. Kako će dodatno proces degeneracije, starenje segmenta kralješnice uzeti mjesto će ovisiti o mnogim čimbenicima. A degenerativne promjene kralježnice su fiziološki, zbog starosti, a znanost pokušava otkriti i objasniti zašto oni kod nekih ljudi izazvati ponekad ozbiljne probleme. Kako degenerativni proces napreduje u pitanju osteochondrosis, to uništava i nestaje hrskavice ploče diskursa, tu je kondenzacijski reaktivni kostiju kreveta u trupu susjednih kralješaka, i javlja osteochondrosis. Takve degenerativne promjene koje vode do promjene oblika disk i promjena u funkciji fragmenta. Sužava prostor između kralješka, ako je simetričan rezultiralo blagim kifoze, a ako je asimetrična lokalna skolioza sa torzije (uvijanja) ili bez njega. Ovaj segment šteta mijenja funkcionalne sposobnosti kada je početna faza nestabilnosti, aktivnost mišića kompenzira za ovo stanje, ali u vrijeme kada je iscrpljena te regulatorne mehanizme je moguće uz malo dodatnog poticaja, uglavnom mehanički (loš potez), a može biti termički (osvježenje, nacrt), bivši endokrini ili čak psihički i dovesti do patologije. Proces starenja ne može utjecati, ali svakako možemo eliminirati uzroke koji doprinose bržem razvoju degenerativnih promjena.

Ono što je vrlo važno, s prvim simptomima potrebni fizikalni pregled, koji će se na temelju anamneze, objektivnog pregleda, ako je potrebno, mijenja dijagnozu, odrediti liječenje. Naravno, to će biti osnovni liječenje izbora kiropraktiku i vlak, jer će izvršiti korektivne učinak na uzrok. Kiropraktika također će se vratiti na normalnu pokretljivost kralješnice zglobova, što će biti funkcija mišića i drugih pratećih tkiva vratiti u normalu.

U dijagnostici diskus hernije  RTG (rentgenski) snimak nam ne može sa sigurnošću dijagnosticirati hernijaciju, jer ne možemo vidjeti meka tkiva, mada nam suženje intervertebralnog prostora može pobuditi sumnju o mogućem postojanju diskus hernije.

Za razliku od RTG-a, CT (kompjutorizirana tomografija) je pouzdana neinvazivna metoda, koja daje direktnu rendgentski sliku intervertebralnog diskusa i spinalnog (kičmenog kanala). Procjenjuje se da je preciznost ove motode u otkrivanju DH u oko 95%. Dobivene nalaze uvijek treba usporediti s kliničkom slikom bolesti. I konačno MRI (magnetska rezonanca), novija neinvazivna metoda, koja daje vrlo preciznu sliku anatomskih struktura, praktično svih dijelova disko vertebralnog segmenta koja se nametnula kao tehnika izbora u evaluaciji (praćenju) patoloških stanja, kako organa i sustava, tako i pregleda kralježnice . Nasuprot CT-u gdje je tijelo izloženo rentgen zračenju, kod NMR-a tijelo samo emitira signale (zrake) čije stvaranje moze da se prikaže. NMR-om se može odvojiti leđna moždina od ostalih struktura. Kontraindikacije za njegovu primjenu su pace maker, metalna strana tijela … EMGn je metoda također značajna za potvrdu diskus hernije (kompresivne radikulopatije) za dokazivanje mono ili bi radikularne lezije jednostrane ili obostrane za određivanje komprimiranog (pritisnutog) korijena i stupnja oštećenja perifernog motornog neurona . Ova metoda pruža podatke o postojanju akutne ili kronične lezije korijena, o prognozi i stupnju oporavka tjedna liječenja, kao io diferencijalnoj dijagnozi u odnosu na druge periferne neuropatije i miopatije.

Fizikalna terapija u liječenju DH ima za cilj da djeluje, kako na mjesto (segment) gdje je do hernijacije diskusa došlo, tako i do simptoma do kojih ovo stanje dovodi. Fizikalna terapija treba smanjiti bol, upalu – zapaljenje (jer kod DH dolazi do mehaničke upale), ubrza resorpciju edema (smanjenje otoka), relaksira mišiće, poboljšati funkciju kralježnice i ojača mišićnu snagu. U liječenju se koriste fizikalne procedure da bi se revitalizirao okolno tkivo i to laser, ultrazvuk, magneto terapija, elektro terapija, krio terapija i naravno pri kraju kineziterapija (terapijsko vježbanje).

Kiropraktika se ovdje primjenjuje kao primarna metoda u akutnom stadiju bolesti. Manipulativnom tehnikom djeluje se na mjesto disko radikularnog konflikta, jer smo kako ranije tako i danas u praksi svjedoci da uporaba samo fizikalnih procedura vrlo često ne dovodi do željenih rezultata. Naime ukoliko postoji DH ova promjena dovodi do pritiska na korijen živca dovodeći zatim do neuro – ENDOKRINO – pato fiziološkog odgovora, odnosno do lučenja tkivnih hormona koji djeluju na okolna tkiva dovodeći do simptoma, prije svih do bola koji je kod hernijacije diskusa vrlo intenzivan i vrlo neugodan. Svaka hernijacija dovodi do mikro subluksacije (manjih ili većih izčašenja) apofiznih zglobova odgovarajućeg segmenta. Bliski kontakt apofiznih zglobova sa živčanim korijenom u predjelu intervertebralnog otvora također objašnjava nastanak iritacije (draženja) ili kompresije (pritiska) na korijen. Zadatak kiropraktora je da otkloni izmeštenost, pomicanje koje dovodi do smanjenja poprečnog dijametra intervertebralnog otvora a samim tim i pritisak na korijen. Pored manuelne mobilizacije mekog tkiva dolazi i do deblokade apofizarnih a kod lumbalne kralježnice i sakri ilijakalnih zglobova.

Pored kiroprakse u liječenju diskus hernije kao mehano proceduru koristimo i intermitentnu trakciju (istezanje kralježnice). Dokazano je da se istezanjem na specijalnom apratu povećava intervertebralni prostor za 1,5 do 2,2mm. Istezanje dovodi do deblokade intervertebralnih (faseta) zglobova, i istezanja ligamenata. Nađeno je da proširenje prostora od samo 0,2 mm zateze zadnji longitudinalni (uzdužni ligament) tako da on svojim zatezanjem vrši pritisak na ispupčenje “diksusa” koji potiskuje ka centru (naprijed), recimo kod protruzije diskusa. Pored toga pri intermitentnoj trakciji dolazi do istezanja mišića, ligamentata i fibro elastičnog tkiva što dovodi do smanjenja pritiska na živce i krvne žile a samim tim i do poboljšanja vaskularizacije a samim tim i do povlačenja edema (otoka) do koga dovodi diskalna protruzija (mehanička upala ). Po nekim autorima pri trakciji (istezanju) stvara se “mali” negativni tlak koji zatim aspiraciona (usisavajuci) mehanizmima utječe na repoziciju prolabiranog nukleus pulpozusa (mekanog dijela diskusa).

Na kraju pacijente obavezno treba naučiti kako se čuvaju i normalno žive sa diskus hernijom uz minimalne korekcije svakodnevnice.

Diskus hernija je promenjeno stanje diskusa nastalo usled degenerativnih promena, ređe nakon trauma. Ova promena dovodi do stvaranja “izbočenja, džepa”, pa u zavisnosti od mesta gde se ta promena dogodila, vrši pritisak na okolno tkivo i dovodi do određene simtomatologije.

Inače diskusi su smešteni između pršljenskih tela 24 slobodna pršljena naše kičme, oni amortizuju pokrete kičme, a zovemo ih još i vodenim jastučićima, zbog velikog procenta vode. Iako nisu zglobovi, svojom građom, visinom, pokretljivošću u sva četiri smera ponašaju se kao poluzglobovi. Zaštitu im daju ligamenti-trake, postavljeni sa strane, pa ne možemo reći da naši diskusi nisu zaštićeni. Bez diskusa koštani segmenti naše kičme ne bi bili u stanju da izdrže napor koji je neophodan za njeno funkcionisanje.

Diskus je specificne građe, sastoji se iz unutrašnjeg mekanog dela (nucleus pulposusa), i spoljašnjeg fibroznog prstena (annulus fibrosusa). Diskus ima svoj veliki unutrašnji pritisak sposoban da se suprotstavi pritiscima okoline. I oni su “elastični nosači tela”. Međutim diskusi, već oko 8-me godine gube krvne sudove pa se zatim hrane iz okoline difuzijom. Diskusi brzo stare, dolazi do biohemijskih promena, najpre u mekanom a zatim i u fibroznom spoljašnjem delu prstena. Diskus gubi visoki sadžaj vode, menjaju se njegova mehanička svojstva, svoju elastičnost. Sve ovo dovodi do promene, dolazi do sekvestracije, cepanja (promena u nukleusu, fibrozni prsten postaje krt, pa kroz oslabljen prsten može doći do stvaranja izbočine ili protrusiae disci, trusum-guran, znači da je jezgro diskusa u procesu istiskivanja iz svog ležišta, tj. da je reč o ispupčenju prstena koje može pritisnuti bilo šta u svojoj okolini.

Može se zatim desiti prolaps disca-prolapsus, lapsus-skliznuce, znači da se jezgro disca deformisalo i probilo prsten, iskliznulo iz svoje lože. I najzad extrusion, trusum/guran, znači da je jezgro izgurano, i da se dobrim delom svoje mase nalazi u kičmenom kanalu, gde se bori za prostor sa ligamentima, živcem i krvnim sudovima.

Diskus rano stari, degenerativni proces zahvata više pršljenova istovremeno. Na starenje kao proces ne možemo uticati, ali možemo na faktore koji ga neće ubrzati. Na ranu pojavu degenerativnih promena naše kičme (diskusa) utiču loše držanje, urođene ili stečene anomalije i deformiteti kičmenog stuba i donjih ekstremiteta koji remete statiku kičme. Gojaznost takođe, jer trbušni mider trupa amortizuje oko 30% opterećenja kičme. Dugo sedenje, rad sa glavom u prinudnom položaju, ne prija našim diskusima, kako u krsnom tako i u vratnom delu kičme. Višesatno gledanje u kompjuter, nekvalitetan noćni odmor, povrede glave i vrata u saobraćaju, čak i neki hobiji mogu takođe biti veliko opterećenje naše kičme.

A diskus hernija kao bolest diskusa može se desiti na bilo kom diskusu naše kičme. Međutim postoje predilekciona, odnosno mesta gde ove promene najčešće očekujemo. Diskus hernija je najčešća u lumbalnom delu kičme i to segmenata L4L5, L5S1, jer ova dva poslednja segmenta trpe najveći kako statički, tako i dinamički pritisak. U vratnom delu to su segmenti C5C6, C6C7, na delu kičme gde vratna prelazi u grudno deo kičme i gde je dinamički najopterećenija. Diskus hernija u grudnom delu kičme je retka, jer je grudna krivina rigidna, određena koštanim strukturama, jer grudna kičma ima niske intervertebralne diskuse, široke poprečne nastavke, snažne i zategnute ligamentarne strukture, i malu pokretljivost.

Diskus hernija se najčešće javlja između 30 -39 godine ili po nekim statistikama 35-45 godine, ali je danas u praksi srećemo kod sve mlađih ljudi. Može se javiti u svom akutnom, subakutnom i hroničnom obliku. Ako se prvi diskopatski sindrom javi kod mlade osobe, ovo ostaje osetljivo mesto sklono recidivima i ljudi ga obično upamte, a oštećenje bilo kog elementa dinamičkog vertebralnog segmenta odražava se na segmente u celini.